Logopedia na UZ - kronika wydarzeń poprzedzających powstanie Katedry Patologii i Rehabilitacji Mowy (od 1989 roku do 31 sierpnia 2018 roku)
Autorami lub współautorami opisanych w kronice wydarzeń są obecni Pracownicy Katedry Patologii i Rehabilitacji Mowy - początkowo dr hab. Ewa M. Skorek, prof. UZ, do której w późniejszym czasie dołączyła dr Katarzyna Kochan, a następnie dr Grzegorz Hryniewicz, wszyscy od 01 września 2016 roku tworzyli Pracownię Logopedii mieszczącą się w strukturze Zakładu Podstaw Pedagogiki i Logopedii na Wydziale Pedagogiki, Psychologii i Socjologii, a od 01 września 2018 roku są pracownikami Wydziału Lekarskiego i Nauk o Zdrowiu.
Logopedia (patologia mowy) początkowo stanowiła tylko przedmiot wspomagający kształcenie przyszłych pedagogów, głównie nauczycieli wychowania przedszkolnego, edukacji wczesnoszkolnej, pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej - pierwszym animatorem działań w tym zakresie był do 1988 roku mgr Andrzej Lewandowski. Z czasem powołane zostały studia podyplomowe kształcące logopedów - najpierw na Wydziale Humanistycznym powołano 3-semestralne studia podyplomowe, których kierownikiem był prof. UZ dr hab. Marian Sinica, następnie od 2003 roku na Wydziale Nauk Pedagogicznych i Społecznych 4-semestralne studia podyplomowe Logopedia ogólna z terapią pedagogiczną (kierownik dr hab. Ewa M. Skorek, prof. UZ), a w roku ak. 2015/2016 z inicjatywy dr hab. Ewy M. Skorek, prof. UZ i dr Katarzyny Kochan nastąpił pierwszy nabór na studiach stacjonarnych pierwszego stopnia na kierunku pedagogika, specjalność logopedia i terapia pedagogiczna oraz logopedia i język migowy. Przez dwa lata funkcjonowało angielskojęzyczne czasopismo, które redagowane było przez wybitnych europejskich przedstawicieli świata nauki z: Łotwy, Słowacji, Czech, Węgier, Bułgarii i Polski. Zorganizowanych zostało szereg konferencji o zasięgu krajowym i międzynarodowym, podczas których rozmawiano i wymieniano doświadczenia z zakresu logopedii. Powstało też wiele publikacji naukowych oraz podjęto szereg działań na rzecz środowiska społecznego.
Pracownicy Katedry Patologii i Rehabilitacji Mowy nie ugzurpują sobie prawa do logopedii, którą jako jedyni w Uczelni systematycznie promowali przez wiele lat działaniami wewnątrz Uniwersytetu, jak i podejmowanymi na zewnątrz oraz w pelni doceniają związane z rozwojem logopedii wysiłki innych osób, w tym kontynuujących rozpoczęte przez nich dzieło. Mają też nadzieję, że intensywność, jakość i skuteczność inicjatyw z lat 1989-2018, których byli autorami oraz tych, które na rzecz logopedii podejmują równie intensywnie od 2018 roku, nie zostaną zapomniane i znajdą swoje miejsce na kartach historii Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Kronika nie obejmuje wydarzeń, które miały miejsce na Wydziale Pedagogiki, Psychologii i Socjologii po 31 sierpnia 2018. Wątek logopedii na tym Wydziale (obecnie Wydział Nauk Społecznych) rozpoczęty przez Ewę M. Skorek, Katarzynę Kochan i Grzegorza Hryniewicza kontynuowany jest przez inne osoby. Natomiast wszystkie wydarzenia związane z logopedią zainicjowane przez Pracowników Katedry Patologii i Rehabilitacji Mowy po 31 sierpnia 2018 roku prezentowane są na bieżąco w zakładce Aktualności.
Od 01 września 2016 do 31 sierpnia 2018 roku w ramach Pracowni Logopedii na Wydziale Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Pracownicy zorganizowali następujące konferencje, seminaria naukowe i inne wydarzenia:
Fot. Plakat mini musicalu Kopciuszek, 2018 rok
Fot. Studecni UZ i uczestnicy podczas musicalu Kopciuszek w tłumaczeniu na język migowy, 2018 rok
Fot. Plakat seminarium naukowego "200-lecie alfabetu migowego w Polsce"
Fot. Plakat seminarium naukowego pt. Jąkanie - pokonać demona, 2017 rok
Fot. Plakat i program piątej Międzynarodowej Konferencji Logopedycznej, 2017 rok
Fot. Uczestnicy piątej Międzynarodowej Konferencji Logopedycznej, 2017 rok
Fot. Plakat i program konferencji Edukacja domowa..., 2017 rok
Fot. Plakat konferencji w Koszycach, 2017 rok
Fot. Plakat seminarium Głos mamy jeden na całe życie... 2017 rok
Fot. Plakat seminarium Dziecięcy mutyzm wybiórczy..., 2017 rok
Przed 01 września 2016 roku (przed powołaniem Pracowni Logopedii):
Fot. Plakat czwartej Międzynarodowej Konferencji Logopedycznej, 2016 rok
Fot. Plakat trzeciej Międzynarodowej Konferencji Logopedycznej, 2015 rok
Fot. Uczestnicy trzeciej Międzynarodowej konferencji logopedycznej, 2015 rok, inne zdjęcia w galerii
Fot. Uczestnicy drugiej Międzynarodowej konferencji logopedycznej, 2013 rok, inne zdjęcia w galerii
Fot. Plakat konferencji pt. Edukacja domowa jako jedna z ofert kształcenia, 2013
Fot. Uczestnicy konferencji pt. Edukacja domowa..., 2013 rok, inne zdjęcia w galerii
Fot. Uczestnicy International Academic Seminar The quality of life of people with language communication disorders
Kształcenie w zakresie logopedii na Uniwersytecie Zielonogórskim przeszło swoistą metamorfozę - od przedmiotu pomocniczego na wybranych specjalnościach do kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu logopedy.
Logopedia jako przedmiot
Logopedia jako przedmiot realizowana jest na kierunku pedagogika, jednak nie na wszystkich specjalnościach. Przedmiot logopedia stanowi integralną część programu studiów na specjalności edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna oraz pedagogika opiekuńczo-wychowawcza i na krótko - resocjalizacja. Studenci dzienni i zaoczni w trakcie studiów zapoznają się z podstawami logopedii: przedmiotem i zadaniami logopedii, etapami i warunkami prawidłowego rozwoju mowy, istotą poszczególnych zaburzeń mowy i opóźnionego rozwoju mowy, profilaktyką logopedyczną oraz zasadami skutecznej współpracy pedagogów, wychowawców i nauczycieli z logopedami. Do 1988 roku przedmiot logopedia realizowany był przez mgra Andrzeja Lewandowskiego, a od lutego 1989 roku przez mgr Ewę M. Skorek, do której później dołączyli: mgr Zdzisława Janiszewska-Nieścioruk wspomagając realizację przedmiotu, głównie na specjalności resocjalizacja, a od 2016 roku - mgr Grzegorz Hryniewicz. Przedmiot "logopedia" realizowany jest do dnia dzisiejszego w programie studiów specjalności związanych z pedagogiką przedszkolną i wczesnoszkolną oraz opiekuńczo-wychowawczą na kierunku pedagogika, a także na kierunku pedagogika specjalna.
Studia podyplomowe
W 1999 roku uruchomiono pierwszą edycję studiów podyplomowych "Terapia pedagogiczna". Studia przeznaczone były dla nauczycieli przedszkoli, szkół podstawowych i ponadpodstawowych, pedagogów szkolnych, wychowawców w placówkach oświatowo-wychowawczych – absolwentów wszystkich kierunków studiów magisterskich lub licencjackich z przygotowaniem pedagogicznym. Absolwenci otrzymywali świadectwo ukończenia studiów podyplomowych w zakresie terapii pedagogicznej potwierdzające uzyskanie kwalifikacji do prowadzenia specjalistycznych zajęć w zakresie terapii indywidualnej oraz zespołów korekcyjno-kompensacyjnych z dziećmi, młodzieżą i osobami dorosłymi przejawiającymi specyficzne trudności w uczeniu się oraz dziećmi z trudnościami rozwojowymi. W sumie zrealizowanych zostało jedenaście edycji tych studiów. Inicjatorem powołania i autorem programu kształcenia oraz kierownikiem była dr Ewa M. Skorek.
Fot. Uczestnicy studiów podyplomowychprzed egzaminem
Fot. Grupowe zdjęcie uczestników studiów podyplomowych wraz z kadrą po egzaminie
W 2003 roku powołano na Wydziale Nauk Pedagogicznych i Społecznych na Uniwersytecie Zielonogórskim 3-semestralne studia podyplomowe Logopedia szkolna z terapią pedagogiczną, które jeszcze w tym samym roku akademickim przekształcono w 4-semestralne studia podyplomowe Logopedia ogólna z terapią pedagogiczną, a w następnym roku w studia podyplomowe Logopedia z terapią pedagogiczną (później: Logopedia i terapia pedagogiczna). Studia przeznaczone były dla absolwentów studiów wyższych. Absolwent otrzymywał świadectwo ukończenia podyplomowych studiów w zakresie logopedii z terapią pedagogiczną, uzyskując uprawnienia do pracy jako logopeda we wszystkich placówkach oświatowych, medycznych oraz prywatnych gabinetach logopedycznych, a także do prowadzenia indywidualnych i grupowych zajęć dla osób ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się. Studia podyplomowe Logopedia z emisją głosu uruchomiono w roku ak. 2009/2010. Adresatami byli absolwenci wyższych studiów magisterskich lub licencjackich. Absolwent otrzymywał świadectwo ukończenia studiów podyplomowych w zakresie logopedii z emisją głosu, uzyskując uprawnienia do pracy jako logopeda we wszystkich placówkach oświatowych, medycznych oraz prywatnych gabinetach logopedycznych oraz dodatkowo do prowadzenia zajęć z impostacji i emisji głosu z elementami rehabilitacji, a także (dla osób z przygotowaniem pedagogicznym) do nauczania przedmiotu emisja głosu na wydziałach pedagogicznych, kierunkach nauczycielskich i kolegiach nauczycielskich. W obu przypadkach studia trwały 4 semestry (2 lata), w trakcie których realizowanych było - w zależności od edycji - od 770 do 830 godzin zajęć teoretycznych i praktycznych. W zakresie Logopedii i terapii pedagogicznej zrealizowanych zostało dziesięć edycji studiów. Studia podyplomowe Logopedia z emisją głosu wygasły po dwóch edycjach. W planie studiów obu specjalności realizowanych było łącznie ok. 50 przedmiotów pogrupowanych w pięciu blokach: psychologiczne podstawy logopedii, lingwistyczne podstawy logopedii, medyczne podstawy logopedii, pedagogiczne podstawy logopedii (bloki te realizowane były w pierwszym roku studiów) oraz blok przedmiotów ściśle logopedycznych, który słuchacze realizują w drugim roku kształcenia.
Wszystkie przedmioty prowadzone były przez cenionych wykładowców z UZ oraz logopedów-praktyków na co dzień wykonujących swój zawód w różnych placówkach logopedycznych. Studenci mieli także okazję do spotkań z wybitnymi przedstawicielami środowiska akademickiego, m.in. prof. dr hab. Martą Bogdanowicz, prof. dr hab. Władysławem Dykcikiem, prof. dr hab. Bronisławem Rocławskim, prof. dr hab. Zbigniewem Semadenim, prof. dr hab. Zbigniewem Tarkowskim.
Fot. Uroczyste zakończenie studiów podyplomowych - prof. W. Dykcik jako przewodniczący dyplomowej komisji egaminacyjnej gratuluje pomyślnego ukończenia studiów
Fot. Grupowe zdjęcie uczestników studiów podyplomowych z prof. Z. Tarkowskim podczas uroczystego pożegnania
Niewątpliwym osiągnięciem wielu edycji było wypracowanie systemu praktyk dla studentów - słuchacze mieli możliwość odbywania praktyk bezpośrednio u osób prowadzących zajęcia metodyczne na studiach oraz uczestniczyli w turnusach rehabilitacyjnych dla osób z różnymi zaburzeniami komunikacji językowej (np. dorośli po udarach, laryngektomowani, dzieci z poważnymi zaburzeniami rozwoju). Ze względu na znaczne trudności w dopasowaniu oferty do oczekiwań wszystkich słuchaczy - ostatecznie zrezygnowano z tej formy praktyk na rzecz praktyk realizowanych przez słuchaczy we własnym zakresie.
Inicjatorem powołania studiów Logopedia z terapią pedagogiczną (następnie: Logopedia i terapia pedagogiczna) oraz Logopedia z emisją głosu, autorką programów oraz kierownikiem studiów (pierwszych i wszystkich kolejnych edycji) była dr Ewa M. Skorek.
Fot. Studenci studiów podyplomowych rocznika 2009-2011 roku podczas pokazu tanecznego dedykowanego kierownikowi na zakończenie studiów; przygotowanie i choreografia - mgr Grzegorz Hryniewicz (uczestnik tych studiów, na zdjęciu na czele zespołu)
Ponownie z inicjatywy dr hab. Ewy M. Skorek, prof. UZ od roku ak. 2015/2016 studia podyplomowe realizowane są według nowego autorskiego programu kształcenia - nowe studia Logopedia, Logopedia i terapia pedagogiczna, Logopedia i język migowy miały blok przedmiotów wspólnych (700 godzin) i dodatkowo po 190 godzin kształcenia w zakresie terapii pedagogicznej lub języka migowego. Zrealizowano dwie edycje studiów: 2015/2016-2017/2018 i 2016/2017-2018/2019. Od roku ak. 2018/2019 studia podyplomowe w zakresie logopedii uruchomione zostały na Wydziale Lekarskim i Nauk o Zdrowiu (studia podyplomowe Logopedia ogólna i kliniczna oraz studia podyplomowe Neurologopedia).
Logopedia jako specjalność studiów
Począwszy od roku ak. 2015/2016 w Katedrze Podstaw Pedagogiki i Logopedii na Wydziale Pedagogiki, Psychologii i Socjologii prowadzona była specjalność logopedia i terapia pedagogiczna/język migowy na poziomie studiów pierwszego stopnia.
Fot. Pierwszy plakat zachęcający do podjęcia studiów I stopnia
Studia obejmowały pełne przygotowanie w zakresie logopedii oraz (do wyboru) terapii pedagogicznej lub języka migowego (język migowy nauczany jest od podstaw). Studia przygotowywały do pracy w zawodzie logopedy i nauczyciela logopedy oraz dodatkowo do pracy jako specjalista terapii pedagogicznej zgodnie z wówczas obowiązującymi standardami ksztalcenia nauczycieli lub do egzaminu zewnętrznego na tłumacza języka migowego. Nadawały kwalifikacje pedagogiczne, wymagane w zawodzie nauczyciela. Po przejściu ówczesnych autorów programu studiów na Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu jednostka prowadzące studia zrezygnowała z modułu języka migowego, nadal prowadząc logopedię i terapię pedagogiczną, przy czym program studiów od roku ak. 2019/2020 należo zmienić dostosowując do nowych standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela logopedy i nauczyciela prowadzącego zajęcia terapii pedagogicznej, w czym pracownicy KPiRM już nie uczestniczyli.
Fot. Studentki studiów I stopnia specjalności logopedycznej (jednego z pierwszych naborów)
Studia przygotowywały do podjęcia studiów drugiego stopnia (np. na kierunku pedagogika w dowolnej specjalności). Zajęciaci realizowali nauczyciele akademiccy i praktycy, m.in. lekarze, psycholodzy, pedagodzy, a przedmioty specjalistyczne z bloku ściśle logopedycznego prowadzone były m.in. przez byłych już pracowników Pracowni Logopedii.
Pomysłodawczynią specjalności logopedia i terapia pedagogiczna oraz logopedia i język migowy jest dr hab. Ewa M. Skorek, prof. UZ. Autorkami pierwszych programów kształcenia są: w zakresie logopedii i terapii pedagogicznej - dr hab. Ewa M. Skorek, prof. UZ, w zakresie języka migowego - dr Katarzyna Kochan.
Prekursorem naukowej i dydaktycznej idei logopedycznej na Wydziale Pedagogicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej (WSP) im. Tadeusza Kotarbińskiego był mgr Andrzej Lewandowski - inicjator powstania profesjonalnej pracowni logopedycznej, bogato wyposażonej w środki dydaktyczne, w której kształceni byli dzienni i zaoczni studenci pedagogiki. Pracownia logopedyczna mieściła się w sali 419 (budynek główny WSP, al. Wojska Polskiego 69).
Od lutego 1989 roku do 31 sierpnia 2018 roku opiekunem pracowni logopedycznej była Ewa M. Skorek. Od 1999 roku związała ona pracownię nie tylko z kształceniem studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych w zakresie logopedii i terapii pedagogicznej, ale także z kształceniem słuchaczy na studiach podyplomowych.
Fot. Uczestnicy studiów podyplomowych podczas zajęć w pracowni logopedycznej - sala 419
Pierwotny wystrój pracowni z czasem został zmodernizowany i uwspółcześniony, co nie przeszkodziło w doposażaniu sali w pomoce przybliżające studentów i słuchaczy do praktyki logopedycznej. Przez wiele lat pracownia stanowiła jedną z lepiej wyposażonych sal przeznaczonych do kształcenia studentów pedagogiki.
Fot. Uczestnicy studiów podyplomowych podczas zajęć w nowej pracowni - sala 439
Pracownia logopedyczna w 2003 roku przeniesiona została do sali 439 wraz z przyległymi do niej pomieszczeniami 438 i 440 (w tym samym budynku), w których oprócz pierwotnego przeznaczenia - dodatkowo - gościnnie stanowiła zaplecze dla kształcenia słuchaczy studiów podyplomowych w zakresie ofigofrenopedagogiki.
Wieloletnia organizacja studiów podyplomowych w zakresie terapii pedagogicznej i logopedii stanowiła bardzo cenne źródło kontaktów z polskimi i zagranicznymi ośrodkami akademickimi, np.
Z przedstawicielami tych ośrodków wspólnie realizowane były projekty, których efekty widoczne są w postaci angielskojęzycznych prac zbiorowych, np.:
Journal of Speech and Language Pathology
Na bazie wieloletnich doświadczeń oraz intensywnej współpracy z innymi ośrodkami 14 grudnia 2011 roku ukazał się pierwszy numer czasopisma Journal of Speech and Language Pathology.
W składzie Rady Wydawniczej znaleźli się przedstawiciele europejskiej logopedii:
Misją Journal of Speech and Language Pathology było publikowanie recenzowanych artykułów naukowych, które odnosiły się do szeroko rozumianej problematyki logopedycznej: profilaktyki zaburzeń mowy i języka oraz trudności w czytaniu i pisaniu; diagnozy i terapii tych zaburzeń; prezentacji metod i narzędzi badawczych; psychospołecznych następstw zaburzonej zdolności komunikacyjnej; organizacji opieki logopedycznej. Czasopismo Journal of Speech and Language Pathology ukazywało się w języku angielskim, dwa razy do roku, w wersji online.
Fot. Strona czasopisma Journal of Speech and Language Pathology
Uruchomienie czasopisma stanowiło naturalną kontynuację dotychczasowej współpracy między wymienianymi wcześniej ośrodkami. Przyczyniło się do intensywnej wymiany doświadczeń oraz trwałej integracji środowiska logopedycznego w Europie. W sumie ukazało się pięć numerów online.
Gabinet Terapii Dzieci z Trudnościami Edukacyjnymi powstał na UZ w październiku 2003 roku, a Poradnia Logopedyczna dla Studentów - w październiku 2007 roku. Obie formy miały siedzibę w pomieszczeniu 440 stanowiącym część kompleksu pracowni logopedycznej. Ze względu na konieczność innego przeznaczenia zajmowanego lokalu, pomimo dużego zainteresowania, Gabinet i Poradnia przestały funkcjonować w 2011 roku.
Fot. Mgr Aleksandra Pogorzelska i uczeń w trakcie zajęć
Gabinet Terapii Dzieci z Trudnościami Edukacyjnymi oraz Poradnia Logopedyczna dla Studentów stanowiły ogniwo uzupełniające kształcenie studentów na podyplomowych studiach w zakresie logopedii, terapii pedagogicznej i emisji głosu. Pełniły trzy funkcje: